آب بندها، محافظان پنهان

فاجعه شاتل فضایی چلنجر یکی از تراژدی‌های بزرگ در تاریخ فضانوردی است که در 28 ژانویه 1986 رخ داد. این حادثه زمانی اتفاق افتاد که شاتل فضایی چلنجر تنها 73 ثانیه پس از پرتاب در ارتفاع حدود 14 کیلومتری از سطح زمین منفجر شد. در این فاجعه، هر هفت فضانورد حاضر در شاتل، از جمله معلمی به نام کریستا مک‌اولیف که به عنوان اولین معلم فضایی انتخاب شده بود، جان باختند.

علت اصلی این فاجعه به نقص در اورینگ های لاستیکی مربوط می‌شد که برای جلوگیری از نشت گازهای داغ از بوسترهای فضاپیما استفاده می‌شدند. این بوسترها که به شاتل متصل بودند، نقش اصلی در ارسال شاتل به مدار زمین را داشتند.

در روز پرتاب، دمای هوا به طور غیرعادی پایین بود (حدود منفی 2 درجه سانتی‌گراد). لاستیک‌های آب‌بند که بین قطعات متحرک بوستر قرار داشتند، در این دمای پایین توانایی خود را برای انعطاف‌پذیری و آب‌بندی صحیح از دست دادند. این مشکل باعث شد که گازهای بسیار داغ از شکاف بین قطعات بوستر به بیرون نشت کنند و به سمت مخزن اصلی سوخت شاتل (که پر از هیدروژن و اکسیژن مایع بود) بروند.

هنگامی که شاتل پرتاب شد، این نشت گازها باعث ضعف در ساختار موشک‌ شد و گازهای داغ نشت‌کرده در نهایت به مخزن اصلی سوخت رسیدند. در نتیجه، مخزن سوخت منفجر شد و باعث تجزیه شاتل چلنجر در آسمان شد. تصاویر تلویزیونی زنده این انفجار را به صورت گسترده پخش کردند و میلیون‌ها نفر شاهد این فاجعه بودند.

بعد از این حادثه، کمیسیونی به نام کمیسیون راجرز تشکیل شد تا علت اصلی حادثه را بررسی کند. در این تحقیقات مشخص شد که برخی از مهندسان و کارشناسان شرکت تولیدکننده موشک‌های از مشکلات مربوط به اورینگ ها در دماهای پایین آگاه بودند، اما این نگرانی‌ها به‌درستی به مدیریت ناسا منتقل نشده بود. همچنین، تصمیم به پرتاب شاتل علیرغم این نگرانی‌ها، در نهایت منجر به فاجعه شد.

این حادثه منجر به توقف برنامه‌های پرتاب شاتل‌های فضایی برای حدود 32 ماه شد و ناسا تغییرات عمده‌ای در طراحی بوسترهای جامد و همچنین فرآیند تصمیم‌گیری برای پرتاب‌ها اعمال کرد. حادثه چلنجر همچنین نشان داد که فرهنگ سازمانی ناسا نیاز به بهبود داشت، به ویژه در زمینه گوش دادن به نگرانی‌های فنی و کارشناسانی که مستقیماً با طراحی و ساخت قطعات درگیر بودند. فاجعه شاتل چلنجر نه تنها یک ضربه بزرگ به برنامه فضایی آمریکا وارد کرد، بلکه یادآوری تلخی از اهمیت مهندسی دقیق و تصمیم‌گیری بر اساس آن بود.